ÖNGÖRÜLEN SAADET ZİNCİRİ BALONU PATLAMASI

BİTCOİN SANAL PARA MI?, KUMAR MI?

       Bitcoin Japon girişimcisi Satoski Nakamoto tarafından 2009 yılında sanal kıta da kurulmuştur. Sanal dünyada kurulmuş olması dolayısıyla bitcoin’e finans dünyasında sanal para ismi de verilmektedir. Yasalar desteklemediği ve kaynağı da belli olmadığı için büyük bir kesimde bitcoin’i kripto para olarak da isimlendirmektedir. Bitcoin’nin hükümetler ile bağı bulunmamakta, otoritelerden geri talep edilmesi söz konusu olmamakta, kaynağı belli olmadığı ve 7 kıtanın hiçbir yerinde ikametgahı olmadığı için herhangi bir vergiye muhatap olmamakta , yasal dayanağı olmadığı için uluslararası suç örgütleri (silah ticareti, uyuşturucu)tarafından yoğun olarak kullanılmaktadır.  

       Ödeme aracı olarak kullanılan madeni para, batı Anadolu da devlet kurmuş Lidyalılar tarafından maddenin kalıplanarak basılması ile piyasaya sokulmuştur. Bilindiği gibi Lidya devleti M.Ö. VII. Yüzyılda Salihli-Manisa arasında kurulmuştur. Lidya kralı Gigges 687 yılında ilk parayı basan devlet reisidir. Para tarihi gelişimi sürecinde sikke olarak basılan maden ile birlikte kağıt üzerine de devletler tarafından basılmış ve devlet güvencesi ile piyasaya sürülmüştür.

       18. yüzyıldan itibaren finansal krizlerin baş aktörü para olmuştur. Parayı temel alan finansal piyasaların gelişmesinde bankaların rolü büyüktür. ABD ve Avrupa kıtasındaki finansal krizlerin önlenmesi için bankaların güvencesi birincil olarak Merkez Bankaları ve ikincil olarak hükümetlerdir.  Tüm ülkelerde para basımı ve piyasaya çıkarma yetkisi hükümetler tarafından Merkez Bankalarına verilmiş bulunmaktadır. Amerikan dolarının arkasında FED (Amerikan Merkez Bankası), Euro’nun arkasında Avrupa Merkez Bankası (Merkezi Brüksel ve Frankfurt’ta) bulunmaktadır. Merkez Bankaları tarafından piyasaya sürülen paraların rezerv miktarları ve piyasadaki dolaşan para miktarı da bu kurumlar ve hükümetlerin hazine birimleri tarafından kontrol edilmekte, bu bilgiler merkez bankalarının finansal tablolarında açıklanmaktadır.

       İnsanların para olarak kullandığı ister metal, ister kağıt cinsinden ödeme araçlarına itibar ve güven, bu nesneleri piyasaya süren ülkelerin ekonomik güçleri ve kalkınmışlıkları ile paralel gitmektedir. Amerikan doları kullanan kişiler bu ülkenin ekonomik ve siyasi performansına güvenerek işlem yapmaktadır. Euro kullanan ve yatırım yapan kişiler Avrupa Birliği’nin ekonomik ve siyasi gücüne güvenerek pozisyon almaktadırlar.

       Amerikan Merkez Bankası (FED) bitcoin’i spekülasyon faaliyeti olarak adlandırmaktadır. Bitcoin hakkında ekonomi dünyasında konuşulanlar ise şunlardır. Dijital para olan bitcoin, ne madeni ne de kağıt paradır. Merkez Bankaları tarafından basılmamakta, arkasında herhangi bir hükümet bulunmamaktadır. İnternet ağı üzerinden işlem gören ve İngilizce blockchain olarak adlandırılan bu kripto para piyasaya sürüldüğü tarihte 0.0001 $ olarak işlem görmeye başlamıştır. 2010 başında 0.07 $, 2011 yılında 15 $, 2012’de 7 $, 2017 yılı başında 1000 $ ve 2017 yılı Kasım ayında 10.000 $ görmüş bulunmaktadır. 2010 yılı içerisinde ortalama bir dolar olan Bitcoin bugün 10.000 $ seviyesine çıkmış 7 yıllık sürede 10.000 kat değer kazanmıştır.

      Bitcoin’i elektronik ortamda piyasaya süren Satoshi Nakamoto 21 milyon adet kripto paranın rezerv miktarını tespit etmiş ve ilk yıldan itibaren bilgisayar üzerinden kullanıcılarına arz etmeye başlamıştır. Şu anda piyasada dolaşan bitcoin miktarı 16 milyon civarındadır. Her bitcoin 10.000 $ olduğu varsayımı ile 160 milyar $ civarında bir rakam kişiler arasında alınıp satılmaktadır.

       Bitcoin, spekülatif faaliyet olması nedeni ile Çin ve Rusya tarafından yasaklanmış, birçok ülke tarafından da yasaklanmaktadır. Ülkemizde sermaye piyasalarını düzenleyen kurum olan Sermaye Piyasası Kurulu 27 Kasım 2017 tarihinde yerinde bir karar alarak ülkemizde faaliyet gösteren aracı kurumlara Bitcoin’nin türev araçlarına dayanak teşkil edecek sanal para yerine geçemeyeceğini bildirmiştir. Hisse Senedi, Tahvil, Fon, türev ve swot işlemleri yapan batı ülkelerinin borsalarında da bitcoin para yerine geçmemektedir.

        Ülkemizde 1960’lı yıllarda Tasarruf bonolarının alınıp satılması, 1982 yılındaki Banker olayları, 28 şubat sürecindeki başta İmar Bankası olmak üzere 20 bankada yapılan yolsuzluk süreçlerindeki facialar T.C. Merkez Bankası ve Hazine güvenceleri ile atlatılmıştır. Türkiye bu finansal krizleri vergi ödeyen kesimin fedakarlıkları sonucunda ekonomimiz büyük yara almamıştır.

         Saadet zinciri olarak da değerlendirdiğimiz Bitcoin kumardan başka bir şey değildir. Bu kumarın patlak vermesi ile uluslararası arenada sanal işlem yapan kişilerin finansal yatırımlarının çöpe gideceği açıktır. Dünyadaki gerçek paraların güvence sistemi ülkelerin merkez bankaları ve hükümetleri, uluslararası güvencesi ise IMF’dir. Uluslararası Para Fonu, 1946 yılından bu yana kendisine üye ülkelere krizlerden çıkış ve finansal destek sağlamakta, piyasalardaki patlayan balonların etkisi azaltılmaya çalışmaktadır.

         2009 yılında 0.0001 $ olarak piyasaya sürülmüş olan Bitcoin kumarbazlar tarafından bugün 10 bin $ seviyesine çıkarılarak bu kumar oyununa 10 milyon kat değer kazandırılmıştır. Dünya finans piyasalarının hiçbir döneminde hiçbir yatırım aracında böyle bu oranda bir kazanç elde edilmemiştir.

         Patlamaya hazır olan bu saadet zinciri kumar balonundan ülkemizde bu oyuna ilgi gösteren kaç kişinin hangi büyüklükte zarar göreceğini şimdilik kestirmek zordur. 

Dr. Hasan LÖK

Abant İzzet Baysal Üniversitesi

Öğretim Üyesi