RUSYA KRİZİ, DIŞ TİCARETİMİZİN YAPISI

ÜLKEMİZ EKONOMİSİNE OLASI ETKİLERİ

Ülkemizin 2014 yılındaki dış ticaret hacmi 392 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Dış ticaretimizin 242 milyar doları ithalat ve 157 milyar dolar ihracattan oluşmuştur. Bu rakamlar çerçevesinde ithalatımız ihracata göre 85 milyar dolar fazla vermiştir. 2015 yılında ise dış ticaret hacmimiz 351 milyar dolar ile geçen yıla göre 41 milyar dolar azalma göstermiştir. Geçtiğimiz yıl ihracatımız 144 milyar dolar, ithalatımız ise 207 milyar dolar olmuştur. Dış ticaretteki azalmanın özellikle ithalatımızın 35 milyar dolar azalmasının başlıca nedeni petrol fiyatlarının varilinin 100 dolarlar civarından 35 dolara gerilemesi olmuştur. 2014 yılında ithalatımız içerisindeki enerjinin payı yaklaşık 70 milyar dolar civarında olmuştur. 41 milyar dolarlık dış ticaret açığımızın azalmasında enerji fiyatlarındaki gerileme önemli rol oynamıştır.

Suriye bataklığında kendine rol üstlenmiş olan Rusya uçakları, Hatay sınırlarımızı maalesef uyarılara rağmen defalarca ihlal etmiş Kasım ayı sonlarında Rus uçağının düşürülmesi sonucu iki ülke arasında kriz baş göstermiştir. Rusya tarihi boyunca sıcak denizlere inme arzusunu bugün Suriye üzerinde kendisine biçtiği rol ile oynamaktadır. Ortadoğu bataklığı maalesef ülkemiz ekonomisine de etki etmekte, mülteci sorunu ile boğuşurken kendi ekonomik sorunlarını geçtiğimiz 15 yıllık dönemde azaltmayı başarmış olan Türkiye’yi 2016 yılı Rusya krizi ile uğraştırmak zorunda bırakmaktadır.

1990 yılından itibaren Sovyetler Birliğinin dağılması ile beraber Türk Cumhuriyetleri ile olan ilişkilerimizin gelişmesine paralel olarak Rusya ile de çok iyi ilişkilerimiz geliştirilmiştir. 2014 ve 2015 yılı verilerine göre ülkemizi ziyaret eden Rus turistlerin sayısı 4 milyonu geçmiştir. Yılda 30 milyonun üzerinde Turist çeken ülkemizde Almanya’dan sonra ikinci sırada olan Rus Turistlerinin oranı % 15 civarında bulunmaktadır. Özellikle Antalya bölgesinde turizme dönük yatırımları sahibi olan Rusların Türkiye’ye bıraktığı döviz 4 milyar $’ın üzerinde bulunmaktadır. Turizm dışında ülkemiz Rusya’ya 6,5 milyar $ ihracat yapmakta, bu ülkeden 30 milyar $ ithalat yapmaktadır. Turizm gelirleri de eklendiğinde Rusya ile ticaret hacmimiz 40 milyar dolar civarında bulunmaktadır.Dış ticaret hacmimizin % 10’una sahip olan Rusya Avrupa Birliği ülkelerinden başta Almanya, İngiltere, Fransa olmak üzere sıralamada 5. Ülke konumundadır. Rusya ile en önemli ilişkilerimizden biriside Müteahhitlik hizmetleridir. Türk şirketleri yaklaşık 65 milyar doların üzerinde almış oldukları inşaat taahhüt işi ile Rusya’da önemli yatırımlara imza atmaktadırlar. Rusya’nın da ülkemizde yüklenmiş olduğu önemli büyük projeler bulunmaktadır.  

Rusya ile dış ticaretimizde Turizm ilişkilerimiz dışındaki en önemli kalemler enerji, sanayi, tarım ürünleri olarak sıralanmaktadır. 6.5 milyar dolar olan ihracatımızın en büyük kalemleri otomotiv, tekstil, demir-çelik, çimento, plastik bağlantı elemanları, turunçgiller, domates, üzüm vb. ürünler olarak ortaya çıkmaktadır. 

İthalat kalemleri içerisinde başta petrol ve türevleri, taş kömürü, demir ve alüminyum hurdası, demir yarı mamulleri, demirden yassı mamuller, buğday, pamuk ve ayçiçeği tohumu ile bunların türevlerini saymak mümkündür.

Rusya Aralık ayı içerisinde almış olduğu kararlar çerçevesinde kendi vatandaşlarının turistik olarak Türkiye’ye gitmemelerini istemiş, ayrıca tarım ürünlerinde kısıtlamaya gidereceğini ve ek ekonomik tedbirler alacağını duyurmuştur.

Ülkemizin Rusya’ya bağımlı olduğu en önemli sektör enerji işkoludur. Rusya ile dış ticaretimizdeki en büyük rakamı petrol ve doğalgaz oluşturmaktadır. Doğalgazın kesilmesi, ülkemizin sanayisine vurulacak en darbedir. Bu konuyaCumhurbaşkanımız ve Başbakanımız ilk elden müdahale ederek doğal gaz üreten ülkelerin liderleri ile görüşmeleryapmıştır. Gazın kesilmesi halinde alternatif kaynakların devreye sokulacağı görülmektedir. Ukrayna krizi ile birlikte baş gösteren Rusya ekonomisindeki yavaşlama, AB ülkelerinin uyguladığı ambargolar ile zirveye ulaşmıştır. Rusya Türkiye ile ilgili dış ticaretinde bizim ülkemizden 20 milyar $ civarında artı pozisyonda avantajlı durumdadır. Her iki ülkenin de komşuluk ilişkileri başta olmak üzere birbirleri ile yatırımlar yanında insanlarının da azımsanmayacak boyutta evlilik ilişkileri de bulunmaktadır.

Türkiye geçtiğimiz yıllarda Rusya başta olmak üzere 90 ülkeye 18.7 milyar dolar tarım ürünü ihracatı yapmış, yurt dışından 18 milyar dolar tarım ürünü ithal etmiş durumdadır. Ülkemizin tarım ürünleri ihracatı içerisindeki Rusya’nın payı 1.3 milyar dolardır. En büyük tarım ihracatımız Irak’a 3.5milyar dolar, ikinci olarak Almanya 1.5 milyar dolardır. Rusya tarım ürünleri ihracatımızda üçüncü ülke konumundadır. Tarım ihracatı içerisinde domates, turunçgiller (limon), üzüm ilk sırada bulunmaktadır. Rusya limon alımı ile ilgili herhangi bir kısıtlama getirmemiş olup bu üründe ihracat sıkıntısı bulunmamaktadır. Akdeniz bölgemizden ihraç edilmekte olan limon üreticisi ve ihracatçısı firmalarında bir kriz yaşanması olası görülmemektedir. Akdeniz ve Ege Bölgesi ile Marmara bölgelerimizdeki sanayi iş kolunda faaliyet gösteren demir-çelik sektörü bu krizden etkilenecek sektördür. Bu sektörde faaliyet gösteren firmaların hurda ithalatı kuruluşları özellikle etkilenecek şirketlerimizdir. Demir-çelik tesisi üretimi yapan şirketlerimizin Rusya yerine başka ülkelerden hurda ihtiyaçlarını karşılaması gerekebilecektir.

Ülkemiz açısından bu krizden bölge olarak Antalya turizmi, Antalya ve Mersin’de bulunan tarım ürünlerine dönük seralar etkilenebilecektir. Ayrıca Türk Müteahhitlerinin Rusya’da almış oldukları taahhütler ve bu ülkedeki işgücümüzün durumunun neleri beraberinde getireceği de henüz bilinmemektedir. İki ülkenin daha itidalli ve soğukkanlılıkla bu krizin üstesinden gelmesi gerekmektedir.